რა არის უგარითული და რა კავშირი აქვს მას ბიბლიასთან?

უგარითული უძველესი სემიტური ენაა, რომელზეც ლაპარაკობდნენ თანამედროვე სირიის ქალაქ უგარიტში. ენა ცნობილია ადგილზე ნაპოვნი ტექსტების დიდი ნაწილიდან, მათ შორის ეპიკური პოემა, რომელიც ცნობილია როგორც მეფეთა ეპოსი. უგარითული გამოიყენებოდა როგორც lingua franca რეგიონში და მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია ებრაული ენის განვითარებაზე.

უპასუხე





უგარითული იყო უძველესი ენა, რომელზეც საუბრობდნენ ქალაქ უგარიტში (სირიის ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე) ძველი აღთქმის მრავალი მოვლენის პარალელურად. ის, რაც ჩვენ ვისწავლეთ ქალაქის გათხრებიდან და ენიდან (სემიტური ენა, რომელიც გარკვეულწილად ძველი ებრაულის მსგავსია) გვაძლევს უფრო მკაფიო გაგებას ქანაანის კულტურისა და თაყვანისცემის ზოგიერთი ასპექტის შესახებ და ასევე დაგვეხმარა გავიგოთ ზოგიერთი სიტყვა ძველ ებრაულში. რომელთა თარგმნა რთული იყო.



იმის გამო, რომ ძველი აღთქმა უძველესი წიგნია, რომელიც შორს არის თანამედროვე ენისა და კულტურისგან, არის ბევრი რამ, რასაც თავდაპირველი მსმენელები ივარაუდებდნენ ან მიხვდებოდნენ, რომ დაკარგულია ჩვენთვის. ჩვენი თანამედროვე თარგმანები ძალიან კარგია, მაგრამ ძველი კულტურის შესახებ მეტი ცოდნა მოგვცემს ტექსტის მნიშვნელობის უფრო ნათლად გაგებას. ჩვენ არ ვგულისხმობთ იმის თქმას, რომ წმინდა წერილის ტექსტი გაუგებარია ძველი ენისა და კულტურების ფართო ცოდნის გარეშე, მაგრამ ეს ცოდნა ხელს უწყობს სურათის შევსებას. შესაძლოა, ეს შეიძლება შევადაროთ ფილმის ყურებას ფერადი ტელევიზორით, შავ-თეთრი ნაკრების ნაცვლად.



1928 წელს სირიაში ფერმერი თავის მინდორს ხნავდა, როდესაც აღმოაჩინა უძველესი სამარხი. მასში რამდენიმე ძვირფასი ნივთი იპოვა, რომელიც გაყიდა. საბოლოოდ, აღმოჩენის შესახებ ინფორმაცია გაჟონა და ადგილი, რომელსაც ახლა რას შამრა ჰქვია, სათანადოდ იქნა გათხრილი და გამოავლინა უძველესი ქალაქი უგარიტი. აღმოჩენილ ნივთებს შორის იყო ებრაულის მსგავს სემიტურ ენაზე ლურსმული ფირფიტები. თარგმანის პრინციპების გამოყენებით და მისი შედარება ებრაულთან, მეცნიერებმა საბოლოოდ შეძლეს ტაბლეტების გაშიფვრა, რის შედეგადაც მიიღეს მსოფლიოში ერთ-ერთი უდიდესი ლიტერატურული აღმოჩენა.





ტაბლეტების უმრავლესობა შეიცავს პოეზიას და პოეზიის დიდი ნაწილი შეიცავს მითებს ქალაქის უპირველესი ღმერთის, ბაალის შესახებ. ეს ლიტერატურა ცხადყოფს ბაალის შესახებ რწმენას და მის თაყვანისმცემლობას. როდესაც შევადარებთ უგარითის თაყვანისმცემლობის პოეზიას ებრაულ ფსალმუნებს, აღმოვაჩენთ, რომ ხშირად არის გასაოცარი მსგავსება. უგარითელები ხშირად ბაალს მიაწერენ იმას, რასაც ისრაელის ხალხი მიაწერს იაჰვეს. მაგალითად, უგარითული ლიტერატურა ცხადყოფს, რომ ბაალი ჭექა-ქუხილის ღმერთად ითვლებოდა, მაგრამ 29-ე ფსალმუნი ღმერთს მიაწერს ქარიშხლის წარმოქმნას. თითქოს დავითი ამბობდა, თქვენ ქანაანელებო, ამ ძალას ბაალს ანიჭებთ, მაგრამ ჩვენ ვიცით, რომ ქარიშხალს ნამდვილად იაჰვე მართავს. ამგვარად, ბიბლიური ფსალმუნები უფრო მეტი იყო, ვიდრე ცალკეული ქების სიმღერები, მაგრამ ისინი შეიძლება ასევე პოლემიკურიც ყოფილიყო.



უგარითულის აღმოჩენა გვეხმარება უკეთ გავიგოთ ელიასთან მომხდარი ინციდენტი კარმელის მთაზე. მეფე ახაბი და ხალხი თაყვანს სცემდნენ ბაალს, მაგრამ ამ ცრუ ღმერთს არ შეეძლო წვიმა მიწისთვის - წვიმა არ ყოფილა სამი წლის განმავლობაში, როგორც ელიას წინასწარმეტყველმა თქვა. ელიას განცხადება შეიცავდა ნაგულისხმევ დაპირისპირებას ბაალსა და იაჰვეს შორის. კარმელის მთაზე იაჰვემ ცეცხლით (ელვისებურად?) უპასუხა, რომ დაეწვა ელიას მსხვერპლი და სამსხვერპლოს ქვებიც კი, აჩვენა თავი ბაალის სამეფოზე უზენაესად. შემდეგ, მხოლოდ ბაალის წინასწარმეტყველების მოკვლის შემდეგ, ღმერთმა წვიმა გამოგზავნა (იხ. 1 მეფეთა 17–18). ჩვენ შეგვიძლია გავიგოთ ამბავი ბაალის შესახებ არაფრის ცოდნის გარეშე, გარდა იმისა, რომ ის იყო მეტოქე ღმერთი, მაგრამ უგარითული პოეზიიდან მოპოვებული ფონური ინფორმაცია ავსებს ჩვენს გაგებას და იმაზე, თუ რას გრძნობდნენ ისრაელის ხალხი ამ მოვლენის მიმართ.

ძველ აღთქმაში არის რამდენიმე ადგილი, სადაც მთარგმნელებს გაუგებარია გარკვეული სიტყვების საუკეთესო მნიშვნელობა. ებრაულისა და უგარითულის შედარება ზოგჯერ მეტ კონტექსტს აძლევს ამ სიტყვებს და საშუალებას გვაძლევს უფრო ნათლად გავიგოთ მნიშვნელობა.

მაგალითად, ამოსის 1:1-ში ამოსი აღწერილია, როგორც თეკოას ერთ-ერთი მწყემსი. ებრაული სიტყვა მწყემსი არ არის ის, რაც ჩვეულებრივ გამოიყენება და მთარგმნელებს შორის იყო გარკვეული გაურკვევლობა ტერმინის ზუსტი მნიშვნელობის შესახებ. უგარიტულ ენაზე ეკვივალენტური სიტყვა ნიშნავს ცხვრის დიდი ფარების მენეჯერს ან მფლობელს. მაშასადამე, ამოსი, ალბათ, არ იყო მხოლოდ ღარიბი მწყემსი ან გაუნათლებელი ჭუჭყიანი ფერმერი, როგორც მას ხშირად ასახავდნენ ქადაგებებში. ის ალბათ შეძლებული ბიზნესმენი იყო. აქ არაფერია, რაც ცვლის ტექსტის მნიშვნელობას, მაგრამ ეს გვაძლევს უფრო დიდ წარმოდგენას იმის შესახებ, თუ ვინ იყო ამოსი. როდესაც ის დაემორჩილა უფალს და წავიდა ჩრდილოეთ სამეფოში საქადაგებლად, მან შესაძლოა უარი თქვა (ან მინიმუმ გარისკა) მნიშვნელოვანი საარსებო წყარო. და როდესაც ამოსი გმობს სოციალურ უსამართლობას ისრაელში, ის ამას აკეთებს, როგორც ერთ-ერთი მფლობელი და არა ერთ-ერთი არა (იხ. ამოსი 1:6–7).

მსაჯულთა 5:17-ში დანის ტომი გაკიცხვილია, რომ არ მოვიდა დებორასა და ბარაკს ამალეკელების დამარცხებაში დასახმარებლად: და დანი, რატომ ჩერდებოდა ის გემებთან? ეს რიტორიკული კითხვა გარკვეულწილად მისტიურია, რადგან დენს არ ჰქონდა ზღვაზე მდებარე ტერიტორია და არ იყო ცნობილი გემების გამოყენებით. უგარითულთან შედარებით, ჩვენ აღმოვაჩენთ, რომ ნათარგმნი სიტყვა გემები ასევე შეიძლება ნიშნავდეს მშვიდად ყოფნას. ასე რომ, კონტექსტში უფრო ლოგიკურია ფრაზის ასე თარგმნა: და დენ, რატომ ჩერდებოდა ის მშვიდად? ან, როგორც NLT ამბობს, რატომ დარჩა დენი სახლში? ძირითადი მნიშვნელობა არ შეცვლილა - დანი არ მისულა ისრაელის დასახმარებლად, როცა საჭირო იყო, მაგრამ გარემოებები ნათელია. დანი მშვიდად დარჩა და არა გემებში.

უგარითულის აღმოჩენა გვეხმარება უკეთ გავიგოთ ძველი აღთქმის კულტურა და ენა. ის არ ცვლის წმინდა წერილის რომელიმე ტექსტის არსებით მნიშვნელობას, მაგრამ მას შეუძლია მეტი ფერი მისცეს.